بررسی رابطه ی سازه های مدل فرانظریه ای با چربی دریافتی در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲

سابقه و هدف: خودمدیریتی دیابت مانند پیگیری منظم گلوکز خون و محدود کردن چربی دریافتی، نوعی رفتار محسوب می شود. برای تغییر و بهبود رفتارهای مرتبط با سلامتی مانند کاهش چربی دریافتی می توان از سازه های مدل فرانظریه ای transtheoretical model (ttm) و ارائه راهکارهایی بر مبنای این مدل کمک گرفت. هدف از این مطالعه، بررسی رابطه ی سازه های مدل فرانظریه ای با درصد انرژی دریافتی از چربی در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 بود. مواد و روشها: پژوهش انجام شده از نوع توصیفی- تحلیلی بود و در سال 1390 انجام شد. داده ها با بررسی 132 بیمار مبتلا به دیابت نوع 2 با سنین بین 30 تا 65 سال جمع آوری شد. سازه های مدل فرانظریه ای شامل مرحله ی تغییر رفتار برای کاهش چربی دریافتی، خودبسندگی و موازنه ی تصمیم گیری به وسیله ی پرسشنامه بررسی شد. پس از تکمیل پرسشنامه ی یادداشت خوراک چهار روزه توسط بیماران و به کمک نرم افزار usda(pcs24) درصد انرژی دریافتی از چربی تعیین شد. تجزیه و تحلیل آماری داده ها با استفاده از آزمون آماری anova و ضرایب همبستگی پیرسون و اسپیرمن انجام گرفت. یافتهها: از بیماران مورد مطالعه، 25 نفر در مرحله ی نگهداری (9/18%)، 24 نفر در مرحله ی عمل (2/18%)، 27 نفر در مرحله ی آمادگی (5/20%)، 29 نفر در مرحله ی تأمل (22%) و 27 نفر در مرحله ی پیش تأمل (5/20%) قرار داشتند. خودبسندگی با پیشرفت مراحل تغییر رفتار به طور معنی داری افزایش یافته است (001/0>p). با پیشرفت در مراحل تغییر مزایای درک شده برای تغییر رفتار (001/0>p) و امتیاز موازنه ی تصمیم گیری افزایش (001/0>p) و موانع درک شده برای تغییر رفتار (001/0>p)، به صورت معنی دار کاهش یافت. با پیشرفت در مراحل تغییر رفتار، درصد انرژی دریافتی از چربی به صورت معنی داری کاهش یافت (001/0>p). نتیجه گیری: افراد مراحل انتهایی تغییر رفتار نسبت به افراد مراحل پیشین به طور معنی داری چربی کمتری مصرف می کنند. در این مراحل به طور معنی داری مزایای درک شده ی بیشتر و موانع کمتری برای کاهش چربی مصرفی مشاهده می شود. همچنین این افراد بیشتر از افراد در مراحل پیشین تغییر رفتار قادرند در موقعیتهای مختلف رژیم کم چربی داشته باشند. لذا، با افزایش مزایای درک شده برای محدود کردن چربی دریافتی و افزایش امتیاز خودبسندگی، همزمان با کاهش موانع درک شده ی کاهش چربی دریافتی در ذهن افراد دیابتی می توان آن ها را به سمت مراحل انتهایی تغییر رفتار کاهش چربی دریافتی و حفظ تغییر رفتار حاصل شده سوق داد. واژگان کلیدی: مدل فرانظریه ای، خودبسندگی، موازنه ی تصمیم گیری، دیابت نوع2، چربی دریافتی